Η επανεμφάνιση της ιλαράς (όπως και η αύξηση κρουσμάτων Στρεπτόκοκκου) σήμανε συναγερμό σε πολλές χώρες. Η ιλαρά είναι ιογενής λοίμωξη υψηλής μεταδοτικότητας. Οφείλεται στον ιό της ιλαράς Morbilivirus της οικογένειας Paramyxovirus και μπορεί να προσβάλει οποιονδήποτε (μωρά, παιδιά, ενήλικες) ανεξάρτητα από την ηλικία.
Ποιος είναι ο τρόπος μετάδοσης;
Η ιλαρά είναι πολύ μεταδοτική νόσος. Η μετάδοση της ιλαράς γίνεται κυρίως αερογενώς από άτομο σε άτομο με σταγονίδια που αποβάλλουν οι ασθενείς και σπανιότερα με αντικείμενα που μολύνθηκαν πολύ πρόσφατα από ρινικές και φαρυγγικές εκκρίσεις. Ο ιός εισέρχεται στον οργανισμό από το αναπνευστικό σύστημα και εγκαθίσταται στον αναπνευστικό βλεννογόνο και τους επιχώριους λεμφαδένες όπου και πολλαπλασιάζεται.
Ποια είναι τα συμπτώματα και πότε εμφανίζονται;
Τα πρώτα συμπτώματα που εμφανίζονται στα παιδιά μετά από μια περίοδο 10 με 12 ημέρες από την έκθεση στον ιό μοιάζουν με αυτά της γρίπης. Τα αρχικά συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- κρυολόγημα με καταρροή, βήχα και ήπιο πυρετό
- οι οφθαλμοί κοκκινίζουν και είναι πιο ευαίσθητοι στο φως
- από την 3η έως την 7η ημέρα, ο πυρετός μπορεί να είναι πολύ υψηλός (ως και 41⁰C!)
- χαρακτηριστικό ερυθρό εξάνθημα, το οποίο διαρκεί από 4 έως 7 ημέρες, εμφανίζεται αρχικά πίσω από τα αυτιά, στο πρόσωπο και στη συνέχεια εξαπλώνεται σε όλο το σώμα
- μικροσκοπικές λευκές κηλίδες (σημεία Koplik), μπορεί επίσης να εμφανιστούν στα ούλα και στο εσωτερικό μέρος του μάγουλου, συνήθως πριν εμφανιστεί το εξάνθημα
Σημαντικό!
Τα παιδιά με ιλαρά μπορεί να μεταδώσουν τη νόσο 4 ημέρες πριν από την έναρξη των συμπτωμάτων και του εξανθήματος και 4 ημέρες μετά την εμφάνιση το εξανθήματος. Είναι πολύ σημαντικό για τα μολυσμένα άτομα να παραμένουν σε καραντίνα στο σπίτι για τουλάχιστον 2 εβδομάδες και σε πιο σοβαρές καταστάσεις ακόμα και 21 ημέρες.
Εάν ένα άτομο νοσεί από ιλαρά, θα κολλήσει επιπλέον 15 με 20 άτομα.
Τα μη εμβολιασμένα άτομα με χαμηλή ανοσία και οι γυναίκες που βρίσκονται σε κύηση διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο. Για τους πρώτους 6 μήνες, τα μωρά προστατεύονται από τα μητρικά αντισώματα αλλά στη συνέχεια απαιτείται εμβολιασμός. Σε βρέφη με χαμηλή ανοσία και πριν από την περίοδο ανοσοποίησης, ο ιός μπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές.
Ποιες είναι οι επιπλοκές της νόσου;
Οι επιπλοκές εμφανίζονται κατά 30% των καταστάσεων κυρίως σε πολύ μικρά παιδιά και σε άτομα με χαμηλή ανοσία.
Οι επιπλοκές της ιλαράς κυμαίνονται από άμεσες όπως η οξεία μέση ωτίτιδα και η πνευμονία, οι πυρετικοί σπασμοί και η εγκεφαλίτιδα, πιο σπάνια έλκος του κερατοειδούς με δημιουργία ουλών, μυοκαρδίτιδα και ηπατίτιδα και απώτερες όπως η υποξεία σκληρυντική πανεγκεφαλίτιδα (7-15 χρόνια μετά τη νόσηση). Επίσης, μπορεί να προκαλέσει οξεία λαρυγγίτιδα και σοβαρή διάρροια με δευτερογενής αφυδάτωση και επιπλοκές που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη (αποβολή, πρόωρος τοκετός, χαμηλό βάρος του εμβρύου).
Πριν την δυνατότητα του εμβολιασμού, 2.6 εκατομ. μικρά παιδιά κάθε χρόνο έχαναν τη ζωή τους και εκατομμύρια άλλα ζούσαν με κώφωση ή εγκεφαλική βλάβη.
Οι στατιστικές δείχνουν ότι 1 στους 4 ανθρώπους που νοσούν με ιλαρά θα χρειαστεί εισαγωγή στο νοσοκομείο και στα άτομα που δεν έχουν εμβολιαστεί κατά μέσο όρο 1 στους 1000 ασθενείς με ιλαρά πεθαίνει.
Πώς γίνεται η πρόληψη;
Ο καλύτερος τρόπος για την πρόληψη της ιλαράς είναι ο εμβολιασμός MMR. Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού, συστήνεται ο εμβολιασμός με το μικτό εμβόλιο ιλαράς-ερυθράς-παρωτίτιδας (εμβόλιο MMR) των παιδιών, των εφήβων και των ενηλίκων που δεν έχουν εμβολιαστεί με τις απαραίτητες δόσεις. Ο καθολικός εμβολιασμός διενεργείται στον 12ο -15ο μήνα και ξανά στο 4ο-6ο έτος της ηλικίας. Ο εμβόλιο είναι ασφαλές και πολύ αποτελεσματικό: ακόμη και μετά από 1 δόση προστατεύει σε ποσοστό 95% και 97% μετά τις 2 δόσεις.
Σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών ενήλικες που έχουν γεννηθεί μετά το 1970 και δεν έχουν ιστορικό νόσου πρέπει να είναι εμβολιασμένοι με 2 δόσεις εμβολίου για την ιλαρά. Στους ενήλικες που έχει γεννηθεί πριν από το 1970 και έχουν εμβολιαστεί με μία δόση μόνο συνίσταται αναληπτική δόση. Οι ομάδες εκείνες που είναι απαγορευτικό να εμβολιαστούν, είναι οι έγκυες και άτομα σε ανοσοκαταστολή.
Επανεμφάνιση της ιλαράς;
Η ιλαρά, που κάποτε ήταν ελεγχόμενη μέσω εκτεταμένου εμβολιασμού, επανεμφανίζεται λόγω της μείωσης των εμβολιασμών σε διεθνές επίπεδο.
Η μείωση των εμβολιασμών ενηλίκων και παιδιών κατά τις ιλαράς τα τελευταία χρόνια οφειλόμενη σε αντιεμβολιαστικά κινήματα ή της αμέλειας του εμβολιασμού ή λόγω των μεγάλων μετακινήσεων πληθυσμών προς την Ευρώπη τα 2 τελευταία χρόνια, προκάλεσε έξαρση των κρουσμάτων. Ιδιαίτερα, η πανδημία της Covid-19 είχε σημαντικό αντίκτυπο στις επιδόσεις του συστήματος εμβολιασμού κατά την περίοδο αυτή, οδηγώντας σε μια συσσώρευση μη εμβολιασμένων ή πλημμελώς εμβολιασμένων παιδιών.
Στην Ελλάδα οι περισσότεροι που νοσούν με ιλαρά ήταν Ρομά, πρόσφυγες και ενήλικες του γενικού πληθυσμού που ήταν ανεμβολίαστοι ή δεν ολοκλήρωσαν το εμβολιαστικό σχήμα.
Τριακονταπλάσια κρούσματα ιλαράς καταγράφηκαν στην Ευρώπη μεταξύ Ιανουαρίου και Οκτωβρίου 2023 σε σχέση με το 2022, προειδοποίησε σήμερα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) που καλεί να εντατικοποιηθεί η εκστρατεία εμβολιασμού. Μεταξύ Ιανουαρίου και Οκτωβρίου 2023, περισσότερα από 30.000 κρούσματα καταγράφηκαν από τα 40 κράτη εκ των 53 της περιοχής, η οποία εκτείνεται έως την κεντρική Ασία, ανακοίνωσε η υπηρεσία του ΟΗΕ. Το 2022 είχαν καταγραφεί 941 κρούσματα.
Ποια είναι η αντιμετώπιση;
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), ο οποίος ζητεί την εντατικοποίηση των εκστρατειών για την ευαισθητοποίηση των μη εμβολιασμένων κοινοτήτων, περισσότερο από 1.8 εκατομ. βρέφη δεν εμβολιάστηκαν κατά της ιλαράς μεταξύ 2020 και 2022.
Σε τοπικό επίπεδο, είναι σημαντικό τουλάχιστον το 95% παιδιών να είναι εμβολιασμένο για να αποφευχθούν πιθανές εξάρσεις κατά την εισαγωγή του ιού. Το 2022, μόνο το 92% των παιδιών στην Ευρώπη είχαν λάβει τη δεύτερη δόση του εμβολίου. Οι προσπάθειες για την αύξηση του εμβολιασμού με MMR (εμβόλιο ιλαράς, ερυθράς, παρωτίτιδας παιδιών & ενηλίκων) στοχεύουν στην αποκατάσταση της ανοσίας της αγέλης και στην πρόληψη των εξάρσεων.
Στον απόηχο της επιτυχούς εξάλειψης της ευλογιάς στη δεκαετία του 1970, μια παρόμοια παγκόσμια προσπάθεια εμβολιασμού συνέτριψε τη θνησιμότητα από ιλαρά από 2.6 εκατομ. το 1980 σε 73.000 έως το 2014.
Αν κι η νόσηση μετά τον πρώτο εμβολιασμό είναι σπάνια, ο εμβολιασμός με MMR ενηλίκων εξακολουθεί να έχει πολύτιμη αξία, καθώς υπερβαίνει την προστασία του ατόμου που λαμβάνει τον εμβολιασμό και αφορά ένα μεγαλύτερο σύνολο. Η ενίσχυση της ανοσίας των ενηλίκων έναντι αυτών των τριών ιών μειώνει την πιθανότητα ασυμπτωματικής λοίμωξης και ελαχιστοποιεί την πιθανότητα να γίνουν φορείς. Ο εμβολιασμός με MMR ενηλίκων μπορεί να βοηθήσει στην αποκατάσταση μέρους της ανοσίας της αγέλης που έχει χαθεί λόγω δισταγμού για εμβολιασμό. Ακόμη και μετά την έκθεση στον ιό, αν ο εμβολιασμός γίνει εγκαίρως -εντός των 72 ωρών από την έκθεση- το εμβόλιο προσφέρει ικανοποιητική προστασία.
Η επιλογή του MMR στους ενήλικες που δεν έχουν εμβολιαστεί ή έχουν εμβολιαστεί με μία δόση βοηθά στην προστασία όλων από την ιλαρά και βοηθά στην πρόληψη της ερυθράς σε έγκυες γυναίκες και τα μωρά τους. Επίσης, και για τους άντρες η επιλογή του MMR, αν δεν έχει κάποιος εμβολιαστεί ή έχει εμβολιαστεί από μία μόνο δόση, προστατεύει και από την ορχίτιδα, την φλεγμονή των όρχεων που είναι σύμπτωμα της παρωτίτιδας.
Ο εμβολιασμός, ως βασικό μέτρο πρωτογενούς πρόληψης στην κοινότητα, αποτελεί βασικό πυλώνα στην ατομική αλλά και συλλογική ασπίδα προστασίας. Τα εμβόλια προστατεύουν το ίδιο το άτομο και έμμεσα τους άλλους, ιδιαίτερα όσους είναι ευάλωτοι σε ασθένειες ή πάσχουν από σοβαρά χρόνια νοσήματα. Η ανοσοποίηση μέσω των εμβολιασμών έχει αναγνωριστεί ως μια από τις πιο αποδοτικές παρεμβάσεις δημόσιας υγείας.
Απευθύνομαι στον Προσωπικό Γενικό/Οικογενειακό Ιατρό μου;
Σημαντικό και αναγκαίο είναι να απευθυνόμαστε στον Προσωπικό Γενικό/Οικογενειακό μας Ιατρό τόσο για τον εμβολιασμό (πότε και με ποιό εμβόλιο) όσο και για την εξέταση, θεραπεία παρακολούθηση σε περίπτωση νόσησης και σε συννοσηρότητες.
Οι Γενικοί/Οικογενειακοί Ιατροί κατέχουν αδιαμφισβήτητα κεντρικό ρόλο στο δημόσιο σύστημα παροχής υγείας και φροντίδας παγκοσμίως.
Ο ρόλος τους είναι καθοριστικός στην προαγωγή υγείας και ευημερίας των πολιτών, καθώς βασίζεται στην ενσυναίσθηση και στην αφοσίωση προς τους ασθενείς και τις οικογένειές τους. Η εξειδίκευση των Γενικών/Οικογενειακών Ιατρών τους καθιστά στον πυρήνα της υγειονομικής φροντίδας μια αξιόπιστη πηγή υποστήριξης για άτομα και οικογένειες.
Οι βασικοί άξονες στη φροντίδα που παρέχουν είναι: η συνεχής, ανθρωποκεντρική, ολοκληρωμένη φροντίδα και η εμπλοκή στην κοινότητα.
Σε όλα σχεδόν τα συστήματα υγείας που βασίζονται στην δημόσια Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, κεντρικό ρόλο για τη σωστή της λειτουργία έχει ο Γενικός/Οικογενειακός Ιατρός. Μπορεί να εξασφαλίσει και να συντονίσει τη συνέχεια της πρόληψης, ανίχνευσης, αντιμετώπισης, διατήρησης, βελτίωσης και αποκατάστασης της υγείας του πολίτη. Έτσι επιτυγχάνεται η κοινωνική ευεξία και χρησιμοποιώντας μια προσωποκεντρική, με επίκεντρο τον ασθενή, μορφή φροντίδας μπορεί να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των χρηστών υπηρεσιών υγείας, διασφαλίζοντας το σεβασμό στην αυτονομία και την αξιοπρέπειά τους.
Ο εμβολιασμός αποτελεί «ισχυρό όπλο» στη φαρέτρα της πρόληψης. Η πρόληψη της νόσου με πρωταγωνιστές τα εμβόλια, αποτελεί εξ’ ολοκλήρου αρμοδιότητα της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας.
Οι Γενικοί/Οικογενειακοί Ιατροί των Περιφερειακών Ιατρείων και Κέντρων Υγείας του νομού μας, παρέχουν ποιοτικές υπηρεσίες Πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας σε όλους τους πολίτες με ιδιαίτερο βάρος στην ενημέρωση, στην αγωγή και προαγωγή της υγείας, αναπτύσσοντας ισχυρές σχέσεις εμπιστοσύνης, οι οποίες λειτουργούν ως μέσο ενθάρρυνσης και ενδυνάμωσης για τα άτομα και τις κοινότητες.
