Βιβλίο ή e-book; Τα τελευταία μόλις χρόνια μια νέα τεχνολογική εφεύρεση έχει μπει στον χώρο των επιστημών και των γραμμάτων που ονομάζεται e-book. Τι είναι άραγε το e-book; Με απλά λόγια, είναι η ψηφιακή μορφή ενός βιβλίου που διαβάζεται σε ειδικές συσκευές αποκαλούμενες ως e-readers, όπως μπορεί να είναι π.χ. ένα Η/Υ ή ένα iPad.

Σύμφωνα με έρευνες, αρκετοί φαίνεται να υποδέχτηκαν θετικά την νέα αυτή ανακάλυψη, όμως πολλοί περισσότεροι είναι αυτοί που τελικά παραμένουν πιστοί εραστές του παραδοσιακού μα όχι παρωχημένου βιβλίου στην τυπογραφική του μορφή. Αξίζει, λοιπόν, να δούμε γιατί τίθεται το δίλημμα βιβλίο ή e-book, αν το κλασσικό βιβλίο ‘‘απειλείται’’, γιατί προτιμάται το ένα έναντι του άλλου, αλλά και να εξετάσουμε τα πιθανά πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματά τους.

Πολύ μακριά από τα σύνορά μας, στις Η.Π.Α., η χρήση του e-book είναι ευρέως διαδεδομένη κυρίως σε πολλές δημόσιες και επιστημονικές βιβλιοθήκες. Το γεγονός αυτό καθιστά δυνατό τον δανεισμό πολύ περισσότερων βιβλίων, χωρίς να απαραίτητη η φυσική παρουσία του κλασσικού βιβλίου στα ράφια. Δεν υπάρχει, λοιπόν, ο περιορισμός ενός συγκεκριμένου αριθμού αντιτύπων που μπορεί να διαθέτει κάθε βιβλιοθήκη. Με τον τρόπο αυτό, οι βιβλιοθήκες μπορούν να παρέχουν στους αναγνώστες περισσότερα αντίγραφα ενός βιβλίου χωρίς μεγάλο περιορισμό.

Επιπλέον, ένα από τα πιο πολυσυζητημένα πλεονεκτήματα των e-books είναι ότι είναι αρκετά φθηνότερα από τα αντίστοιχα τυπωμένα βιβλία, κάτι ιδιαίτερα σημαντικό όσον αφορά το θέμα της αγοράς. Αν και η οικονομική αξία ενός τυπωμένου βιβλίου είναι αρκετές φορές δικαιολογημένη λόγω του θησαυρού γνώσης που μπορεί να περιέχει, εντούτοις, είναι συχνά υψηλή για το αναγνωστικό κοινό. Η γνώση, όμως, θα πρέπει να είναι προσιτή σε όλον τον κόσμο ανεξαρτήτως της οικονομικής του κατάστασης. Σε όλα τα παραπάνω θετικά στοιχεία του e-book μπορούμε να προσθέσουμε τον μικρό χώρο που καταλαμβάνει σε σχέση με ένα τυπωμένο βιβλίο, καθώς επίσης και την δυνατότητα αποθήκευσης πολλών ηλεκτρονικών βιβλίων σε μία μόνο συσκευή. Ακόμη, ο αναγνώστης έχει την δυνατότητα να αλλάξει την γραμματοσειρά του κειμένου και να επιλέξει αυτήν που επιθυμεί και τον διευκολύνει. Αφού λοιπόν τα ηλεκτρονικά βιβλία φαίνονται τόσο χρηστικά, γιατί άραγε το κλασσικό βιβλίο φαίνεται να παραμένει στην προτίμηση ενός σημαντικού κομματιού του αναγνωστικού κοινού?

Πρόκειται απλά για μια συνήθεια που δικαιολογείται από την προκατάληψη για κάθε τι καινούριο και άγνωστο και που συνδέεται με την δυσκολία εξοικείωσης με την τεχνολογία ή υπάρχουν άλλοι λόγοι;

Η αλήθεια είναι πως το τυπογραφημένο βιβλίο είναι, μεταφορικά, μια απόλαυση που ικανοποιεί όλες τις αισθήσεις! Εκτός από τον περιεχόμενο της γνώσης, η όμορφη και ιδιαίτερη μυρωδιά του χαρτιού και η αίσθηση της αφής του δερμάτινου ή υφασμάτινου καλύμματος πολλών βιβλίων κάνουν το κλασσικό βιβλίο ιδιαίτερο και μοναδικό. Σε ειδικές περιπτώσεις, η απόκτηση μιας προσωπικής αφιέρωσης από τον συγγραφέα ενός βιβλίου με την χρήση της κλασσικής πένας και του μελανιού και όχι από ένα πλαστικό stick – χρησιμοποιείται σε κάποιες συσκευές σαν μολύβι για την γραφή σε οθόνη – προσφέρει μεγάλη χαρά και συγκίνηση στον αναγνώστη.

Από την άλλη, η κατοχή μιας παλιά έκδοσης ενός βιβλίου θεωρείται σημαντικής αξίας για έναν βιβλιόφιλο, όχι τόσο οικονομικής αλλά συλλεκτικής, λόγω της ικανοποίησης που δίνει η απόκτηση ενός σπάνιου αντιτύπου που ζωντανεύει άλλες εποχές. Θα μπορούσε το ηλεκτρονικό βιβλίο να συναγωνιστεί το κλασσικό βιβλίο σε αυτά; Ακόμη, για πολλούς μια πλούσια βιβλιοθήκη αποτελεί ανεκτίμητη πνευματική ‘‘περιουσία’’ που μπορεί να κληροδοτείται για πολλές γενιές. Αντίθετα, ένα e-book θεωρείται αδύνατο να παραμείνει χρηστικό για πολλά χρόνια αφού καθώς η τεχνολογία προχωρά με γοργούς ρυθμούς, κατασκευάζονται νέα πιο προηγμένα μοντέλα, με αποτέλεσμα κάποια στιγμή τα παρόντα να αποσυρθούν μελλοντικά. Άραγε πώς θα μπορούσε να συγκριθεί το ηλεκτρονικό βιβλίο με όλα τα παραπάνω που προσφέρει το κλασσικό τυπογραφημένο βιβλίο; Όμως και η ευκολία της χρηστικότητας του απλού βιβλίου είναι προνομιακή. Χωρίς την αγωνία και την ανησυχία της ύπαρξης ενός παροχέα ρεύματος σε κοντινή απόσταση – πράγμα οπωσδήποτε απαραίτητο για την λειτουργία ενός e-book – το βιβλίο μπορεί να μας συντροφεύσει σε πολλές στιγμές της μέρας οπουδήποτε θελήσουμε, στο λεωφορείο, στο τρένο, στην κατασκήνωση ή στην παραλία! Τι πιο ωραίο από το να ταξιδεύει κανείς ή να ξεκουράζεται δίπλα στο κύμα, διαβάζοντας ένα αγαπημένο βιβλίο?

Συλλογιζόμενοι όλα όσα αναφέραμε, θα ήταν λάθος βέβαια να πούμε για ολική επικράτηση του ενός είδους βιβλίου εις βάρους του άλλου, αλλά για ένα θέμα που έχει να κάνει με την προτίμηση του καθενός. Είναι προφανές, όμως, ότι το βιβλίο στη τυπωμένη μορφή που όλοι το γνωρίζουμε, θα κατέχει την πρώτη θέση στην προτίμηση του αναγνωστικού κοινού. Εντέλει, η ανακάλυψη της τυπογραφίας από τον Γουτεμβέργιο τον 15ο αιώνα αποτελεί κορυφαίας αξίας επίτευγμα στο οποίο η ανθρωπότητα οφείλει σίγουρα πολλά, αλλά και συνεχίζει να επωφελείται από αυτό έξι αιώνες μετά, παρά τα αξιόλογα τεχνολογικά επιτεύγματα.

Ανδρονίκη Β.