Η χώρα μας αντιμετωπίζει από το 2010 μια πρωτοφανή οικονομική κρίση και συνεπακόλουθη κοινωνική αναστάτωση που οδηγεί σε κατάθλιψη, απαισιοδοξία και έλλειψη προοπτικής για το μέλλον. Είναι γενικά αποδεκτό ότι η αβεβαιότητα των πολιτών, η μείωση εισοδήματός τους, η απώλεια της θέσης εργασίας τους, η ανεργία των νέων και η κοινωνική αναταραχή είναι παράγοντες που επηρεάζουν σοβαρά τη σωματική και ψυχική τους υγεία.
Μέσα σ’ αυτό το ιδιαίτερα πιεστικό πλαίσιο, υπάρχουν αρκετοί –νέοι κυρίως-άνθρωποι που βιώνουν ανασφάλεια, άγχος, πίεση, απομόνωση, απογοήτευση, μοναξιά. Είναι πιθανό, όσοι απ΄αυτούς αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στις δυσκολίες της καθημερινότητας και να διαχειριστούν τα επώδυνα συναισθήματά τους ή/και όσοι δε βρίσκουν στήριξη από το οικογενειακό τους περιβάλλον, να αποτελέσουν υψηλή ομάδα κινδύνου για χρήση ουσιών ή άλλου είδους εξαρτητικές συμπεριφορές, για παραβατική συμπεριφορά ή για εμφάνιση ψυχοσυναισθηματικών προβλημάτων . Αν σ΄αυτά προσθέσουμε την ανατροπή των μέχρι πρότινος κοινωνικών και οικονομικών δεδομένων που ίσχυαν για το νομό μας (έντονη τουριστική ανάπτυξη, απότομη αύξηση πλούτου), αλλά και τα αρνητικά πρότυπα μιας καταχρηστικής και παθητικής στάσης ζωής , που προσφέρονται στα παιδιά και στους νέους από το οικογενειακό , φιλικό ή κοινωνικό περιβάλλον , καταλαβαίνουμε ότι οι σύγχρονες συνθήκες ζωής ευνοούν τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών.
Η χρήση ψυχοδραστικών ουσιών θεωρείται ότι αποτελεί σύμπτωμα των συναισθηματικών δυσκολιών των νέων. Οι δυσκολίες αυτές επιτείνονται σε φάσεις ζωής που συντελούνται σημαντικές αλλαγές, είτε σε προσωπικό, είτε σε ευρύτερο κοινωνικό επίπεδο. Τα άτομα που εμπλέκονται στην τοξικοεξάρτηση είναι συνήθως εκείνα που αδυνατούν να αντιμετωπίσουν δυσκολίες της καθημερινότητας ή να διαχειριστούν επώδυνα συναισθήματα προσπαθώντας ν΄αποφύγουν την έκθεσή τους σ΄αυτά. Κάτι τέτοιο όμως είναι αδύνατον εφόσον είναι μέρος της ζωής τους. Η λύση λοιπόν που επιλέγουν είναι το πέρασμα σε έναν πλασματικό κόσμο, εκείνον της χρήσης ουσιών.
Ιδιαίτερα στο νομό Ρεθύμνου, όπου φαινόμενα παραβατικότητας, όπως η καλλιέργεια ινδικής κάνναβης και η διακίνηση και λαθρεμπορία παράνομων ουσιών γενικότερα, βρίσκονται σε έξαρση τα τελευταία χρόνια, καθιστούν ιδιαίτερα ευάλωτο τον εφηβικό πληθυσμό του Νομού. Οι πιθανότητες εμπλοκής των εφήβων και των νέων στη χρήση αυξάνονται, αφού η διαθεσιμότητα παράνομων ουσιών στο νομό είναι μεγάλη.
Αν σε όλα αυτά προσθέσουμε την ανεπάρκεια ή και την ανυπαρξία υποστηρικτικών κοινωνικών δομών, κυρίως στην επαρχία, καθώς και την ύπαρξη μιας «κουλτούρας» που επιτρέπει ή και ενθαρρύνει τις ριψοκίνδυνες συμπεριφορές, όπως είναι η χρήση-κατάχρηση νομίμων εξαρτησιογόνων ουσιών( αλκοόλ, νικοτίνη) , η οδήγηση χωρίς δίπλωμα, η εμπλοκή σε καβγάδες, η εγκατάλειψη του σχολείου σε όλο και μικρότερες ηλικίες, καταδεικνύεται η ανάγκη υλοποίησης προληπτικών παρεμβάσεων στο Νομό, για την προστασία των νέων ανθρώπων .
Επιπλέον, τα στοιχεία που προέκυψαν από την Πανελλήνια Έρευνα (ESPAD 2011) που πραγματοποίησε το Κέντρο Πρόληψης σε συνεργασία με το ΕΠΙΨΥ για τη χρήση των ψυχοδραστικών ουσιών στο μαθητικό πληθυσμό του Νομού Ρεθύμνης, έδειξαν ότι σημαντικός αριθμός μαθητών έχει εκτεθεί σε ψυχοδραστικές ουσίες και ότι πολλοί από αυτούς δεν τις θεωρούν επικίνδυνες.
Η ποιότητα ζωής του ατόμου, οι αρχές και οι αξίες που κυριαρχούν στο περιβάλλον όπου ζει, καθώς και οι πολιτικές που υπάρχουν για τους νέους συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό στην πιθανή εξάρτηση του ατόμου από ουσίες. Για παράδειγμα, σε ένα περιβάλλον όπου η χρήση ουσιών ή η εκδήλωση επικίνδυνων συμπεριφορών είναι κοινωνικά αποδεκτές και ενισχύονται, οι πιθανότητες εκδήλωσής τους από ένα νέο άτομο, αυξάνονται.
Θεωρούμε ότι η πρόληψη είναι απαραίτητο να επικεντρώνεται στην ενίσχυση της ικανότητας των ανθρώπων να προσαρμόζονται στις αλλαγές , να αντεπεξέρχονται σε δύσκολες καταστάσεις ζωής, να επικοινωνούν καλύτερα και να επιλέγουν θετικές στάσεις ζωής, προσανατολισμένες στη φροντίδα του εαυτού και στην έκφραση της δημιουργικότητάς τους. Η πρόληψη είναι μια διαδικασία εκπαίδευσης των παιδιών και των νέων σε προσωπικές και κοινωνικές δεξιότητες. Με αυτό τον τρόπο τα άτομα μπορούν να αντλήσουν ικανοποίηση από την επικοινωνία τους με τους άλλους και να έχουν στήριξη στις δύσκολες καταστάσεις της ζωής τους, περιορίζοντας έτσι τον κίνδυνο για εξαρτητικές συμπεριφορές.
Ειδικότερα για το Κέντρο Πρόληψης Ρεθύμνου, τα προγράμματα επικεντρώνονται στην πρόληψη των εξαρτητικών συμπεριφορών και στην προαγωγή της σωματικής και ψυχικής υγείας στην τοπική κοινότητα , ώστε να μπορέσει να δράσει ως ένα συνολικό υποστηρικτικό πλαίσιο για τους νέους, κυρίως ανθρώπους.
Επιμέρους στόχοι των προγραμμάτων είναι:
▪ Η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού στο πρόβλημα των εξαρτήσεων,
▪ Η διαμόρφωση ενός υποστηρικτικού πλαισίου στο οποίο να μπορούν οι νέοι να νιώσουν εμπιστοσύνη για τον εαυτό τους και τους άλλους,
▪ Η εκπαίδευση ομάδων – στόχων, όπως των γονέων και εκπαιδευτικών (που δυνητικά μπορούν να παίξουν το ρόλο του ενήλικα υποστηρικτή),
▪ Η εμπλοκή των νέων σε εναλλακτικές δραστηριότητες που δίνουν νόημα στη ζωή τους και προάγουν τη σωματική και ψυχική υγεία
▪ Η ενίσχυση και ανάπτυξη προσωπικών και κοινωνικών δεξιοτήτων.
Οι προληπτικές παρεμβάσεις του Κέντρου Πρόληψης απευθύνονται σε όσο το δυνατό μεγαλύτερο μέρος της τοπικής κοινότητας και εμπλέκουν ομάδες διαφορετικών ηλικιών και ρόλων, όπως εκπαιδευτικοί (Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης), γονείς, παιδιά, έφηβοι, νέοι ενήλικες, φοιτητές, στρατός, εθελοντές συνεργάτες, εργαζόμενοι στα ΜΜΕ, επαγγελματίες υγείας και εκπρόσωποι τοπικών φορέων, συλλόγων και σωματείων.
Σύμφωνα με επίσημα συγκεντρωτικά στοιχεία του Κέντρου Πρόληψης, για τα έτη 1997 έως 2013 πραγματοποιήθηκαν:
• 208 Ομάδες Γονέων στις οποίες συμμετείχαν 4.659 γονείς
• 460 Ομάδες Εφήβων-παιδιών – νέων στις οποίες συμμετείχαν 7.264 άτομα
• 91 Ομάδες Εκπαιδευτικών στις οποίες συμμετείχαν 1.903 εκπαιδευτικοί
• 110 Ομάδες στον Ελληνικό Στρατό στις οποίες συμμετείχαν 2.755 άτομα
• 22 Ομάδες στην Ελληνική Αστυνομία στις οποίες συμμετείχαν 465 άτομα
• 51 Ομάδες Φοιτητών στις οποίες συμμετείχαν 1.351 φοιτητές
• 97 Δράσεις που απευθύνονται στο Γενικό Πληθυσμό και στις οποίες συμμετείχαν 38.236 άτομα
Για την παραπάνω περίοδο, το Κέντρο Πρόληψης δέχτηκε 923 αιτήματα βοήθειας στα οποία παρασχέθηκε συμβουλευτική και ψυχολογική στήριξη. Τέλος, στη δομή πραγματοποίησαν την πρακτική τους 50 φοιτητές Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Κρήτης (κατόπιν αιτήματος, από το 2003 και μετά).
Το σύνολο των ατόμων που εκπαιδεύτηκαν και ευαισθητοποιήθηκαν τα έτη 1997- 2013 είναι 57.606.
Επιπλέον, το Κέντρο Πρόληψης σε συνεργασία με το ΕΠΙΨΥ πραγματοποίησε τις παρακάτω έρευνες στο μαθητικό πληθυσμό του νομού:
– 2010: Έρευνα Π.Ο.Υ. HBSC για τη Ψυχική Υγεία των Εφήβων Μαθητών, στην οποία συμμετείχαν 1000 έφηβοι μαθητές.
-2011: Έρευνα ESPAD για τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών στο μαθητικό πληθυσμό, στην οποία συμμετείχαν 801 έφηβοι μαθητές.
Κατά την πορεία των χρόνων, διαπιστώσαμε ότι αυξήθηκε το ενδιαφέρον, αλλά και η προσέλευση του κόσμου, κάτι που αποδεικνύει ότι η τοπική κοινωνία αναγνωρίζει και έχει ανάγκη το έργο του Κέντρου Πρόληψης. Η νεολαία, οι γονείς και τόσοι άλλοι άνθρωποι βρίσκουν στο Κέντρο έναν από τους λίγους χώρους, όπου δωρεάν, μπορούν να ακουστούν, να επικοινωνήσουν και να βρουν στήριξη στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν καθημερινά στη ζωή τους.
Το τελευταίο διάστημα το Κέντρο Πρόληψης Ρεθύμνου βρίσκεται αντιμέτωπο με μια κατάσταση, ιδιαίτερα κρίσιμη και πιεστική, η οποία και θα κρίνει τη δυνατότητα περαιτέρω λειτουργίας του. Αυτό σημαίνει ότι αντιμετωπίζει, πλέον, πρόβλημα βιωσιμότητας, που οφείλεται στην υποχρηματοδότηση και περικοπή του κρατικού προϋπολογισμού και αφορά στα Κέντρα Πρόληψης, πανελλαδικά.
Λαμβάνοντας υπ’ όψιν την ιδιαίτερη κατάσταση που επικρατεί στο Νομό μας, σχετικά με τη χρήση/κατάχρηση ουσιών και τα φαινόμενα παραβατικότητας και εγκληματικότητας, καθώς και το έργο που έχει παρουσιάσει στα 16 χρόνια λειτουργίας του, θεωρούμε ότι το Κέντρο Πρόληψης Ρεθύμνου αποτελεί μια δομή που αξίζει και επιβάλλεται να σωθεί.
Η πρόληψη, ως μέσο αντιμετώπισης της τοξικοεξάρτησης, της εγκληματικότητας και της παραβατικότητας, δε θα πρέπει να υποβαθμίζεται και να παρεμποδίζεται αλλά να ενισχύεται. Ας μην αφαιρέσουμε το δικαίωμα από τους πολίτες του νομού Ρεθύμνης να συνεχίσουν να επωφελούνται από το έργο και τις υπηρεσίες του Κέντρου Πρόληψης.
