Είναι αποδεδειγμένο πλέον ότι πρωτεύοντα ρόλο στην αιτιοπαθογένεια του καρκίνου παίζουν οι περιβαλλοντικοί παράγοντες σε ποσοστό που φτάνει το 80-90%. Σ’ αυτούς ανήκει και η διατροφή.
Παρακάτω παρατίθεται ο πίνακας του Richard Doll στον οποίο φαίνονται ποιοι παράγοντες ευθύνονται για την εμφάνιση καρκίνου και σε τι ποσοστό ο καθένας.
Παράγοντες %
Διατροφή 35
Κάπνισμα 30
Γενετικοί παράγοντες(π.χ .κληρονομικά σύνδρομα) 7
Λοιμώδης παράγοντες (π.χ. ιός έρπητα, ηπατίτιδα Β) 5
Οινοπνευματώδη 3
Γεωφυσικοί παράγοντες (π.χ. ραδιενεργά ορυκτά, ακτινοβολίες ) 3
Ρύπανση περιβάλλοντος 2
Ιατρογενείς παράγοντες(π.χ. ακτινοβολίες) 1
Βιομηχανικά προϊόντα 0,5
Πρόσθετα τροφίμων 0,5
Άλλα 6
(R.Doll, USA)
Όσον αφορά την διατροφή, οι διαιτητικοί παράγοντες που σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου είναι:
Α) Παχυσαρκία
Έχει αποδειχθεί ότι το αυξημένο βάρος αποτελεί παράγοντα κινδύνου κυρίως για τις γυναίκες. Ο βαθμός θνησιμότητας από καρκίνο αποδείχτηκε ότι είναι αυξημένος σε άτομα που το βάρος τους είναι πάνω από 25% από το φυσιολογικό.
Β) Διατροφή αυξημένη σε λιπαρά
Η διατροφή που είναι πλούσια σε λίπος έχει ενοχοποιηθεί για καρκίνο του εντέρου, της μήτρας, και στου μαστού.
Γ) Διατροφή χαμηλή σε φυτικές ίνες
Επιδημιολογικές μελέτες, έχουν δείξει ότι μια διατροφή χαμηλή σε φυτικές ίνες μπορεί να αυξάνει τις πιθανότητες για εμφάνιση καρκίνου του παχέος εντέρου. Έχει αποδειχτεί ότι οι φυτοφάγοι που η διατροφή τους βασίζεται ως επί το πλείστον στις φυτικές τροφές που είναι πολύ πλούσιες σε ίνες και δεν καταναλώνουν κορεσμένα λιπαρά εμφανίζουν πολύ μικρότερα ποσοστά καρκίνου του παχέος εντέρου.
Ε) Πρόσληψη καρκινογόνων ουσιών από τροφές
Π.χ. καρκινογόνες ουσίες που σχηματίζονται κατά το μαγείρεμα των τροφών, πρόσθετα τροφίμων (συντηρητικά, γαλακτωματοποιητές, βελτιωτικά, χρωστικές, αρωματικές ύλες κ.α), αλκοολούχα ποτά, καφές κ.α
Υπάρχουν όμως και πολλές διαιτητικές ουσίες που σχετίζονται με μειωμένο κίνδυνο καρκίνου. Μερικοί απ’ τους οποίους είναι:
Α) Αντιοξειδωτικά
Είναι ουσίες που έχουν τη δυνατότητα να εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες οξυγόνου στον οργανισμό. Οι ελεύθερες ρίζες οξυγόνου είναι τύποι οξυγόνου που απελευθερώνονται στο σώμα μας κυρίως από τη διαδικασία μεταβολισμού των τροφών ή προσλαμβάνονται από το περιβάλλον μέσω του καπνού των τσιγάρων, του μολυσμένου αέρα, των υπεριωδών ακτινών κτλ.
Έχει αποδειχτεί πως αυτές οι ελεύθερες ρίζες προκαλούν βλάβες στα κύτταρα και αυξάνουν τις πιθανότητες για καρκινογένεση. Συνεπώς, τα αντιοξειδωτικά, τα οποία έχουν τη δυνατότητα να καταπολεμούν τις ρίζες οξυγόνου, μπορούν όντως να συμβάλλουν στην αποτροπή της καρκινογένεσης.
Στα αντιοξειδωτικά ανήκουν οι βιταμίνες Α, C, E, B, καθώς και ιχνοστοιχεία όπως σελήνιο, μαγγάνιο και ψευδάργυρο. Τα παραπάνω τα συναντάμε στα φρούτα, στα πολύχρωμα λαχανικά (καρότο, σπανάκι, μπρόκολο, κουνουπίδι, σέλινο, βερίκοκα, ροδάκινα, πορτοκάλια, λεμόνια, γκρέιπ φρουτ, φράουλες, πιπεριές κ.α), στα όσπρια, στους ξηρούς καρπούς, στα αποξηραμένα φρούτα, στα δημητριακά, στα έλαια, στα θαλασσινά κ.α . Σημαντικό αντιοξειδωτικό είναι και το λυκοπένιο που το βρίσκουμε στην ντομάτα (καλύτερη απορρόφηση του λυκοπένιου γίνεται όταν αυτό θερμαίνεται, οπότε προτιμάται η κατανάλωση σάλτσα ντομάτας). Επίσης η βιταμίνη D διακρίνεται για την αντικαρκινική της δράση. Προσλαμβάνεται κυρίως από την έκθεση μας στον ήλιο. Αντιοξειδωτικές ουσίες περιέχει επίσης και το κακάο (κατεχίνες και προκυανιδίνες).
Β) Φυτικές ίνες
Όπως αναφέραμε και παραπάνω, μία διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες βοηθάει στην πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου, γιατί αυξάνει τον όγκο του περιεχομένου του και έτσι αποβάλλεται γρήγορα και μειώνει τη συγκέντρωση ουσιών, που προκαλούν καρκίνο όταν έρχονται σε επαφή με τον βλεννογόνο του εντέρου. Φυτικές ίνες συναντάμε σε όλα τα φρούτα, λαχανικά, όσπρια, προϊόντα ολικής άλεσης και καρπούς.
Γ) Ω-3
Σημαντική αντικαρκινική προστασία φαίνεται να έχουν και τα ¨καλά¨ λιπαρά, ω-3. Τα συναντάμε στα ψάρια και στο ελαιόλαδο.
Δ) Β17
Μία βιταμίνη που ανήκει στην ομάδα των Β βιταμινών είναι η Β17, γνωστή και ως αμυγδαλίνη ή λετρίνη. Βρίσκεται στους πυρήνες των περισσότερων φρούτων, ιδιαίτερα στα βερίκοκα, στα κεράσια, στα μήλα, τα μανταρίνια, τα δαμάσκηνα, στα αχλάδια και τα αμύγδαλα. Έχει παρατηρηθεί πως δρα ευεργετικά για τον οργανισμό, αναστέλλοντας την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων.
Ε) Πράσινο τσάι
Η αντικαρκινική του δράση οφείλεται στις πολυφαινόνες που περιέχει, γνωστές ως κατεχίνες. Σύμφωνα με έρευνες το πράσινο τσάι φαίνεται να προλαμβάνει τον καρκίνο του μαστού, των πνευμόνων, του οισοφάγου και του καρκίνου του δέρματος.
Στ) Σκόρδο και κρεμμύδι
Το σκόρδο και το κρεμμύδι, είναι τροφές πλούσιες σε πολυφαινόλες και ενώσεις με βάση το θείο, οι οποίες θεωρείται ότι αναστέλλουν την ανάπτυξη καρκίνου (κυρίως του οισοφάγου, του στομάχου και του παχέος εντέρου).
Το συμπέρασμα λοιπόν όλων των παραπάνω είναι ότι η αντικαρκινική δράση των φυτικών τροφών είναι προφανής. Γι αυτό καλό είναι να καταναλώνουμε καθημερινά τουλάχιστον 5 μερίδες φρούτων και λαχανικών. Όπως επίσης είναι πολύ καλό να γίνεται κατανάλωση ολόκληρου του φρούτου ή του καρπού όταν αυτό είναι δυνατό.
Η κατανάλωση κρέατος θα πρέπει να γίνεται με μέτρο και η κατανάλωση κορεσμένων λιπαρών θα πρέπει να αποφεύγεται οπωσδήποτε. Προσοχή χρειάζεται επίσης στην κατανάλωση οινοπνεύματος και καφεΐνης.
Στάλα Καλλιόπη
Διατροφολόγος-διαιτολόγος
Μ.Πορτάλιου 7
Ρέθυμνο
